به گزارش تحریریه سینوا، موسیقی‌دانان برجسته ایرانی، به فراخور وقایع تاریخی این سرزمین، سرودهای ملی میهنی بسیاری ساخته‌اند. تحلیل و بررسی ریزبینانه و دقیق این سرودها به زبان ساده، هم لذت شنیدن این آثار را بیشتر می‌کند و هم دیدگاه و نگرشی عمیق‌تر و دقیق‌تر برای دوستداران و فعالان حوزه سرود، ایجاد می‌کند. سرود ای ایران ایران هم از این دسته از آثار است. تحلیل فنی این سرود زیبا را با زبانی ساده و همه‌فهم در یادداشت زیر بخوانید.
انقلاب‌ها و جنبش‌ها / سرود ای ایران ایران
در بسیاری از انقلاب‌های دنیا، سرودها، مارشها و موسیقی‌های خاصی ساخته شده‌اند که به مرور زمان به امضای صوتی و آهنگین آن انقلاب‌ها تبدیل می‌شوند. انقلاب فرانسه با سرود «مارسییِز» (مربوط به شهر مارسی)، انقلاب ۱۹۱۷ شوروی با سرودهای بین‌الملل کمونیستی چاپایف و غیره، انقلاب چین با سرودهایی در مدح مائو تسه تونگ، انقلاب فلسطین با سرودهای جنبش فتح مثل «بلادی» (وطنم)، انقلاب شیلی با سرود «مردم متحد هرگز شکست نمی‌خورند»، جنبش ضدفاشیستی ایتالیا با سرود «بلّاچاو» و …. !
در ایران هم، جنبش ضدپهلوی با ترانه «مرا ببوس» و انقلاب اسلامی نیز با سرودهای بسیاری مثل «هفده شهریور»، «هوا دلپذیر شد»، «خمینی ای امام»، «بهمن خونین جاویدان»، «بوی گل سوسن و یاسمن آید» وآثار دیگری از این دست، خود را معرفی می‌کنند.
بعد از انقلاب نیز، هنرمندان متعهد، به فراخور وقایع شاخص و مهم، سرودهای ملی میهنی بسیاری ساخته‌اند که سرود ای ایران ایران، با شعر «تورج نگهبان»، آهنگسازی «محمد سریر»، اجرای ارکستر سمفونیک و صدای مرحوم «محمد نوری» یکی از آنهاست.
شروع لطیف و پایان پرقدرت سرود ای ایران ایران
شروع عاشقانه
آهنگ، با ترنم لطیف گیتار کلاسیک و سپس صدای آرام و مردانه محمد نوری که ابیات زیبای زیر را در گوش وطن نجوا می‌کند، شروع می‌شود. این مقدمه عاشقانه حدود ۷۷ ثانیه طول می‌کشد. یک مقدمه تغزلی، آوازی، دلنشین، آرام و مردانه که حرف دل شاعر را نسبت به وطنش اعلام می‌دارد:
در روح و جان من، می‌مانی ای وطن
به زیر پا فِتَد آن دلی، که بهر تو نلرزد
شرح این عاشقی، ننشیند در سخن
که بهر عشق والای تو، همه جهان نیرزد
این مقدمه کوتاه با صدای پراحساس محمد نوری و همراهی ساز گیتار، شخصیتی زیبا، لطیف و دوست‌داشتنی برای کشور ایران، و شخصیتی مردانه و قدرتمند برای شاعر و خواننده ایرانی می‌سازد که با زیباترین کلام و لطیف‌ترین الحان، عشق خود را از طرف تمام مردم به وطنش بیان می‌کند.
مقدمه آسمانی / بهترین دعاها با شکوهمندترین الحان
پس از آن با صدای تاکیدی و در عین حال آرام سازهای زهی، تمام ارکستر بزرگ به صدا در می‌آید و یک فضای صوتی شاداب خلق می‌کند. صدای ساز «هورن» گویی پیامی از آسمان را در بستر صدای ارکستر اعلام می‌دارد و ساز «ابوا» با صدای نافذ خود، جواب اهل وطن را در جواب صدای آسمانی هورن بیان می‌کند. این مقدمه با موسیقی دلنشین، آسمانی، ملکوتی و بسیار زیبا، گوش را برای صدای مردانه و با صلابت و در عین حال محترم و با شخصیت محمد نوری آماده می‌کند.
همان دو بیت ابتدای قطعه، این بار با ضرب‌آهنگی مشخص، زیبا و پرتحرک در همراهی خواننده و ارکستر تکرار می‌شود. در ادامه، محمد نوری نام ایران را صدا می‌زند و بهترین دعاهای شاعر را در حق ایران به زیباترین و باشکوه‌ترین الحان بر زبان می‌آورد:
ای ایران ایران، دور از دامان پاکت دست دگران، بدگهران / ای عشق سوزان، ای شیرین‌ترین رویای من تو بمان، در دل و جان
ای ایران ایران، گلزار سبزت دور از تاراج خزان، جور زمان / ای مهر رخشان، ای روشنگر دنیای من به جهان، تو بمان…
تکرار مقدمه آسمانی و پایانی بی‌کلام اما گویا!
در این قسمت، بعد از کلام زیبا و کشیده «تو بمان»، مقدمه دلنشین، آسمانی، ملکوتی و زیبای ابتدای قطعه دوباره تکرار می‌شود. دوباره پیام‌های سازهای هورن و ابوا خودنمایی می‌کند و بعد از آن نیز عاشقانه‌ترین، شورانگیزترین و زیباترین کلام شاعر، در وصف ایران بر زبان خواننده جاری و به زیبایی تمام توسط محمد نوری ادا می‌شوند:
سبزی صد چمن، سرخی خون من
سپیدی طلوع سحر، به پرچمت نشسته
شرح این عاشقی، ننشیند در سخن
بمان که تا ابد هستی‌ام، به هستی تو بسته
ای ایران ایران، دو از دامان پاکت دست دگران، بدگهران / ای عشق سوزان، ای شیرین‌ترین رویای من تو بمان، در دل و جان
ای ایران ایران، گلزار سبزت دور از تاراج خزان، جور زمان / ای مهر رخشان، ای روشنگر دنیای من به جهان، تو بمان
باز به اولین نغمات ابتدای اثر بازمی‌گردیم و عهد خود را با وطن تکرار می‌کنیم:
در روح و جان من، می‌مانی ای وطن
به زیر پا فِتَد آن دلی، که بهر تو نلرزد
شرح این عاشقی، ننشیند در سخن
که بهر عشق والای تو، همه جهان نیرزد
در پایان، ارکستر، وظیفه شاعر و خواننده را بر عهده می‌گیرد و آخرین کلام را با زبان سازهای ارکستر اعلام می‌دارد. یک پایان بی‌کلام ولی گویا و پر قدرت و پر از صداهای زیبا!
ای ایران ایران، بیان امروزی شکوه و جلال ایران
این اثر زیبا، حماسی و در عین حال تغزلی، حدود ۷ دقیقه و ۲۲ ثانیه طول می‌کشد. ای ایران ایران، آنقدر زیباست که گویی دوست نداریم هیچگاه به پایان برسد و به نظر می‌آید زودتر از آنچه که باید تمام می‌شود. این اثر یکی از زیباترین سرودهایی است که تاکنون برای کشور ایران ساخته شده است. «ای ایران ایران» را ارکستری با سازهای غربی اجرا می‌کند. ارکستری که مثل بسیاری از جلوه‌های دیگر زندگی ما غربی است؛ ولی جملاتی که بیان می‌کند غربی نیست! جملاتی که بیان می‌کند اصیل و تاریخی نیست ولی امروزی و از عمق جان هر ایرانی با فرهنگ است!
زیبایی این اثر، در این است که با زبان امروزی موسیقی، شکوه و جلال ایران را بیان می‌نماید. یک ایرانی غیر سنتی، یک ایرانی با بیان امروزی، یک ایرانی با قدرت، که قدرتش را از ذکر خاطرات رستم به دست نیاورده است بلکه از جانفشانی‌های دلاورمردان، شیرزنان، دانشمندان و شهیدان امروز خودش به دست آورده است.
این اثر در بیان عظمت و شکوه امروز ما بسیار شنیدنی است و می‌تواند نقطه شروع خلق آثاری زیباتر و با عظمت‌تر برای یک ایران قدرتمند جدید باشد. آثاری که تکرار شاهنامه نیست بلکه شاهنامه‌ای جدید است. شاهنامه‌ای که شهادتنامه‌های جوانان امروز آن را زاده‌اند.
